Κρητική Διατροφή

Η Ιστορία

Η σύγχρονη διαιτολογία θεωρεί σήμερα τη μεσογειακή δίαιτα ως τρόπο ζωής που χαρίζει μακροζωία και καλή υγεία. Οι περισσότερες από τις έρευνες όμως, που έχουν γίνει διεθνώς, αναγνωρίζουν την κρητική δίαιτα ως το καλύτερο και πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα μεσογειακής διατροφής. Αφού διαπίστωσαν πως οι κάτοικοι του νησιού έχουν τους μικρότερους δείκτες θνησιμότητας, τα πιο μικρά σε παγκόσμια κλίμακα ποσοστά θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα και καρκίνους, άρχισαν να αναζητούν την ταυτότητα της διατροφής που χάριζε (και χαρίζει) στους Κρητικούς αυτά τα εξαιρετικά προνόμια υγείας.

Πολύ γρήγορα φάνηκε πως πρόκειται για μια ιστορία που χάνεται στα βάθη του χρόνου.

Δεν είναι δηλαδή αποτέλεσμα της μελέτης κάποιων επιστημόνων αλλά ένα βιολογικό πείραμα που διαρκεί μερικές χιλιάδες χρόνια!

Η ιστορία της κρητικής διατροφής ξεκινά από πολύ παλιά, ακόμη και πριν από τη νεολιθική εποχή.

Από τα ευρήματα των αρχαιολογικών ανασκαφών φαίνεται πως και οι αρχαίοι Κρήτες, οι Μινωίτες, κατανάλωναν τα ίδια σχεδόν προϊόντα που καταναλώνει και ο σημερινός κρητικός.

Στα ανάκτορα της μινωϊκής εποχής βρέθηκαν τα μεγάλα πιθάρια για το ελαιόλαδο, τους δημητριακούς καρπούς, τα όσπρια και το μέλι.

Και στις διάφορες εικονογραφικές μαρτυρίες βλέπουμε τον απίθανο κόσμο των κρητικών φυτών και βοτάνων.

Στα βυζαντινά χρόνια οι Κρητικοί διατηρούν τις συνήθειές τους και η κουζίνα των αστικών οικογενειών αρεσκόνταν σε περίπλοκα εδέσματα, τα οποία πρόσφεραν εξαιρετική γεύση.

Ο αγροτικός πληθυσμός εξακολουθεί να αξιοποιεί τη φύση και τα προϊόντα της.

Αυτά αποτελούν τη βάση της περίφημης κρητικής παραδοσιακής κουζίνας.

Χόρτα, όσπρια, δημητριακά, ελαιόλαδο.

Ο Κρητικός μπορούσε να μαγειρέψει τα προϊόντα του με πολλούς τρόπους, να τα κάνει γευστικά και νόστιμα.

Αυτή η συνήθεια τον βοήθησε πολύ να επιβιώσει κάτω από εξαιρετικά αντίξοες συνθήκες, όταν το νησί κατακτήθηκε διαδοχικά από τους Αραβες (824-961), τους Ενετούς (1204-1669) και τους Τούρκους (1669-1898).

Η πιο σημαντική αλλαγή στην κρητική διατροφή συνέβη όταν άρχισαν να διαδίδονται στο νησί τα προϊόντα που ήρθαν από το Νέο Κόσμο και κυρίως η ντομάτα.

Έτσι, στη πλούσια διατροφή των κρητικών προστέθηκε ακόμη ένα προϊόν. Οι κατακτητές άλλαζαν αλλά δεν άλλαζε η ψυχή, η θρησκεία, η γλώσσα και... η κουζίνα του Κρητικού!

Αυτή η συνέχεια δημιούργησε το θαύμα της Κρητικής διατροφής.

Ο χαρακτήρας, τα προϊόνταΓια τους κρητικούς το μυστικό της καλής υγείας και της μακροζωίας είναι απλό, πολύ απλό.

Τρώνε ότι παράγει η πλούσια γη τους! Πολλά φρούτα, λαχανικά, χόρτα, κηπευτικά, όσπρια,τυριά και ψωμί. Αρωματίζουν τη γεύση με θαυμάσια αρωματικά φυτά, παρασκευάζουν γλυκίσματα με φυσικές γλυκαντικές ύλες, μέλι και πετιμέζι, και συνοδεύουν το γεύμα τους με εξαιρετικό κρητικό κρασί.

Κρέας δεν τρώνε συχνά, ή δεν έτρωγαν μέχρι και πριν από μερικές δεκαετίες. Το κρέας ήταν πάντα συνδεδεμένο στην Κρήτη με τελετές θρησκευτικού περιεχομένου. Στα νεώτερα χρόνια έτρωγαν κρέας μόνο λίγες φορές το χρόνο, στις μεγάλες γιορτές, ή, αν είχαν τα μέσα, κάθε Κυριακή. Η ευρηματικότητα των ανθρώπων αξιοποίησε στο έπακρο τη δυνατότητα συνδυασμών και σήμερα υπάρχει ένα ατέλειωτο πλήθος συνταγών που δίνουν εξαιρετικά εδέσματα.Δίδαγμα πολιτισμού και υγείαςΟι σημερινοί Κρητικοί νιώθουν την ανάγκη να παραδώσουν στην ανθρωπότητα το μυστικό της ζωής που κρατούν στα χέρια τους.

Να προσφέρουν, μαζί με την ιστορία και τον πολιτισμό τους, το πολιτιστικό αγαθό που λέγεται ΚΡΗΤΙΚΗ ΔΙΑΤΡΟΦΗ. Να διαβεβαιώσουν πως σήμερα στο νησί τους βρίσκεται σε εξέλιξη μια γιγάντια προσπάθεια διατήρησης των παραδοσιακών αξιών και των διατροφικών συνηθειών των παλιότερων Κρητικών, παρά τις προσπάθειες που γίνονται από διάφορα κέντρα προώθησης άλλων διατροφικών προτύπων, και κυρίως του γρήγορου φαγητού.

Οι Κρητικοί παραγωγοί και οι κρητικές εταιρείες επεξεργασίας, συσκευασίας και προώθησης διαβεβαιώνουν πως τα κρητικά προϊόντα είναι πάντα αγνά, έτσι όπως τα πήραμε από τους προγόνους, όπως μας διδάσκει η ιστορία και ο πολιτισμός μας.

Οι ΒιοκαλλιέργειεςΤο φυσικό περιβάλλον της Κρήτης ευνοεί την ανάπτυξη των βιολογικών καλλιεργειών και ιδιαιτέρως, στα βασικά αγροτικά προϊόντα, εκείνα που έχουν εγκλιματιστεί κατά τρόπον ιδανικό στις κλιματολογικές συνθήκες που επικρατούν στο νησί. Τα τελευταία χρόνια ομάδες βιοκαλλιεργητών ξεκίνησαν με μεράκι μια σημαντική προσπάθεια:

Να προσφέρουν στην κατανάλωση προϊόντα βιολογικής καλλιέργειας που θα ανταποκρίνονται απολύτως στις ανάγκες του σύγχρονου καταναλωτή. Το ξεκίνημα έγινε από τους ελαιώνες και τις καλλιέργειες κηπευτικών. Η ζήτηση των προϊόντων αυτών υπήρξε εντυπωσιακή. Κάθε χρόνο προστίθενται και καινούργιοι βιοκαλλιεργητές στους καταλόγους των οργανωμένων ομάδων βιοκαλλιέργιας ενώ παράλληλα όλο και περισσότεροι επιστήμονες εξειδικεύονται και εργάζονται στον τομέα της βιολογικής γεωργίας

Ελαιόλαδο

Όταν, στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ήρθαν στην Κρήτη Αμερικανοί διαιτολόγοι για να εξετάσουν το φαινόμενο της μακροζωίας των Κρητικών, δεν πίστευαν στα μάτια τους!

"Πόσο λάδι τρώνε, θεέ μου", αναφώνησε ο διεθνούς φήμης γιατρός και πρωτοπόρος σε θέματα διατροφής Ancel Keys, καθώς έβλεπε την πράσινη σαλάτα να κολυμπά κυριολεκτικά στο ελαιόλαδο.

Στην ουσία ο Keys επανέλαβε εκείνο που είχαν προσέξει κατά τους προηγούμενους αιώνες όλοι σχεδόν οι περιηγητές που έδειξαν ενδιαφέρον για την καθημερινή ζωή των Κρητών. Σήμερα πιστεύεται πως το ελαιόλαδο είναι το πιο μεγάλο μυστικό της κρητικής διατροφής και της κρητικής μακροζωίας. Ιατρικές έρευνες που έγιναν και συνεχίζουν να γίνονται στην Ευρώπη και στην Αμερική αποκαλύπτουν πως το ελαιόλαδο όχι μόνον προστατεύει την καρδιά αλλά και βοηθά στην καλή λειτουργία πολλών οργάνων ή δρα ευεργετικά σε μια μακρά σειρά ασθενειών.Μειώνει τη χοληστερόλη, έχει αντιοξειδωτική δράση και προστατεύει από καρκίνους, βοηθά τη λειτουργία του ήπατος, είναι ιδανικό για τη διατροφή των ανθρώπων που πάσχουν από διαβήτη και τόσα άλλα!Η ποιότητα του κρητικού ελαιολάδου είναι γνωστή σ' όλο τον κόσμο.Γιατί δεν είναι βιομηχανικό αλλά φυσικό προϊόν που βγαίνει από μια απλή σύνθλιψη της ελιάς, χωρίς εκχυλίσματα και βελτιωτικά πρόσθετα. Είναι το πιο καλό, το πιο ελαφρύ, το πιο γευστικό ελαιόλαδο του κόσμου, ένα προϊόν που καλλιεργείται με φροντίδα και μεράκι και συσκευάζεται αγνό και φυσικό από επιχειρήσεις που δείχνουν το σεβασμό τους τόσο στο προϊόν όσο και στον ίδιο τον καταναλωτή.Δοκιμάστε αντί για βούτυρο στο πρωινό σας... ψωμί ή παξιμάδι ολικής αλέσεως βουτηγμένο σε κρητικό παρθένο ελαιόλαδο! Αν θέλετε μπορείτε να το αρωματίσετε βάζοντας μέσα στο μπουκάλι το βότανο ή τους συνδυασμούς βοτάνων που σας αρέσουν. Είναι το καλύτερο, το πιο υγιεινό, το πιο γευστικό πρωινό.

Αρωματικά φυτά

Τα αρωματικά φυτά αποτελούν μιαν ακόμη σπουδαία παράδοση για την Κρήτη. Βοτανολογικές μελέτες αποκαλύπτουν πως το νησί έχει ένα από τα πιο πλούσια και πιο ενδιαφέροντα οικοσυστήματα της Ευρώπης, με μεγάλο αριθμό ενδημικών φυτών, δηλ. φυτών που υπάρχουν αυτοφυή μόνο στην Κρήτη, όπως η μαλοτύρα (siderites syrioca) και ο δίκταμος (origanum diktamus L.) βασιλειά της ενδημικής χλωρίδας της Κρήτης γνωστός από την αρχαιότητα για την αντισηπτική του ιδιότητα. Ειδικά ο Ιπποκράτης συνιστούσε το δίκταμο ως "ωκυτόκειο" δηλαδή βοτάνι που έκανε τις γυναίκες να γεννούν ανώδυνα και γρήγορα.

Οι Κρήτες συλλέκτες αρωματικών φυτών προσφέρουν σήμερα στην αγορά πλήθος βοτάνων, όπως είναι η ρίγανη (origanum onites), βασιλικό (ocimum basilicum L.), τίλιο (tilia cordata mill.), μαντζουράνα (origanum majorana), θυμάρι (thymus sibthorpii benth.), μέντα (mentha), δεντρολίβανο (rosmarinus officinalis),δάφνη (laurus nobilis L.), χαμομήλι (matricaria chamomilla L.), φασκομηλιά (salvia officinalis) και άλλα. Ολα έχουν χρησιμοποιηθεί από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα ως φαρμακευτικά φυτά και είναι πολλά τα κείμενα των αρχαίων συγγραφέων που αποδίδουν στα βότανα εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες.Τα εκπληκτικά αυτά βότανα της Κρήτης (ανάμεσά τους και ο δίκταμος) φυτρώνουν στα απόκρημνα βουνά του νησιού και συλλέγονται από έμπειρους συλλέκτες για να αποξηρανθούν κάτω από φυσικές συνθήκες και να οδηγηθούν στα σύγχρονα συσκευαστήρια, χωρίς καμιά χημική ή άλλα επεξεργασία.

Σήμερα δεν χρειάζεται να κουραστείτε για να βρείτε αυτά τα βότανα και να τα απολαύσετε ως αφεψήματα ή ως αρωματικά των εδεσμάτων που θα παρασκευάσετε σύμφωνα με τους κανόνες της υγιεινής κρητικής διατροφής.

Οι σύγχρονες μονάδες συσκευασίας φροντίζουν να διατηρήσουν το φυσικό άρωμα και τις άλλες εκπληκτικές ιδιότητες, ανάμεσα στις οποίες είναι η αντιοξειδωτική δράση που έχουν όταν καταναλώνονται...

Κρασιά

Για τους Κρητικούς υπάρχει ο παραδοσιακός τρόπος ζωής που θεωρεί τον οίνο συνοδευτικό ενός γεύματος ή δείπνου. Το κρασί είναι μέρος της κουλτούρας των ανθρώπων.

Δεν πίνουν ποτέ μόνοι τους, είναι στοιχείο συντροφικότητας και κοινωνικής σχέσης.

Πίνουν στην παρέα, γελούν και κουβεντιάζουν. Οι σημερινές οινοβιομηχανίες της Κρήτης έχουν αξιοποιήσει τις παραδοσιακές ποικιλίες του σταφυλιού και τη συσσωρευμένη εδώ και αιώνες εμπειρία. Δεν ξεχνούν, ας πούμε, πως το αρχαιότερο πατητήρι, ηλικίας πάνω των 3.500 ετών βρίσκεται στην Κρήτη, στις Αρχάνες.

Η παράδοση αυτή συμβαδίζει με τη γνώση και την τεχνολογία. Οι Κρήτες οινοπαραγωγοί δεν αρκέστηκαν μόνο στην παράδοση αλλά συμπλήρωσαν τη γνώση τους με τις νέες εξελίξεις και τις προτιμήσεις των καταναλωτών.Ειδικοί οινολόγοι δοκιμάζουν ποικιλίες, πειραματίζονται, αναδεικνύουν αρώματα και γεύσεις και προσφέρουν στην κατανάλωση εκλεκτά κρασιά, κρασιά που μπορούν να ικανοποιήσουν όλα τα γούστα και όλες τις απαιτήσεις.Τα κρητικά κρασιά απελασιόν (ονομασίας προελεύσεως) αποτελούν πολύτιμη παρακαταθήκη παραδοσιακών ποικιλιών, εναρμονισμένων απολύτως στις κλιματολογικές συνθήκες του νησιού. Κανείς, άλλωστε, δεν ξεχνά πως το αμπέλι καλλιεργείται συστηματικά στο νησί τουλάχιστον για 4000 χρόνια! Σύμφωνα με τη μυθολογία μας το κρασί είναι δώρο ενός μεγάλου θεού, του Διόνυσου. Είναι ο θεός της χαράς, της ζωής και της παρέας. Και η μυθολογία μας λέει πως αγαπημένη του συντρόφισσα ήταν η κόρη του Μίνωα, του μυθικού βασιλιά της Κρήτης, η Αριάδνη. Αυτά είναι, ίσως, οι ρίζες μιας ιστορίας που κανείς δεν ξέρει από πότε αρχίζει...Περιοχές παραγωγής οίνου: Αρχάνες, Πεζά (επαρχία Πεδιάδος), Δαφνές, Μονοφάτσι, Επαρχία Σητείας, Επαρχίες Κυδωνίας και Κισάμου.

Το Κρητικό Τυρί

Η κατανάλωση τυριού στη Κρήτη είναι η υψηλότερη παγκοσμίως!

Ίσως και να έχουν κάποιο δίκιο οι Κρητικοί. Την τροφή δεν την αντιμετωπίζουν ως φάρμακο, αλλά γνωρίζουν να απολαμβάνουν τη γεύση της. Και η γεύση του κρητικού τυριού, γραβιέρας, κεφαλογραβιέρας, κεφαλοτυριού, γλυκιάς και ξινής μυζήθρας και των άλλων τυροκομικών προϊόντων είναι αξεπέραστη!Σημαντική πηγή ασβεστίου και πρωτεϊνών υψηλής βιολογικής αξίας, το τυρί διαδραματίζει πρωτεύοντα ρόλο στην κρητική διατροφή. Λένε πως είναι πηγή κεκορεσμένων λιπών αλλά οι Κρητικοί που το τρώνε δεν έχουν υψηλά επίπεδα χοληστερόλης· πιθανότατα οι συνδυασμοί του κρητικού διατροφικού προτύπου να παρέχουν την ιδανική ισορροπία...

Στην κρητική διατροφή υπάρχει μια εντυπωσιακή ισορροπία φυσικών προϊόντων που προσφέρουν εκείνο ακριβώς που χρειάζεται ο άνθρωπος για να παραμένει υγιής.Τελευταίες επιστημονικές έρευνες συσχετίζουν τα προϊόντα αποδομήσεως των πρωτεϊνών των γαλακτοκομικών προϊόντων με την πρόληψη και την αντιμετώπιση της εμφάνισης αλλά και την εξέλιξη όγκων του μαστού και του προστάτη! Στην Κρήτη και στη Γαλλία, μάλιστα, γίνονται εκτεταμένες μελέτες για την ανάπτυξη καινούργιων μεθόδων αντιμετώπισης της νόσου με βάση αυτά τα επιστημονικά συμπεράσματα!

Οι βιταμίνες που περιέχονται στα τυριά μας είναι πολλές (Α, Β1, Β2, Β3, Β6, φολικό οξύ), όπως συμβαίνει και με τα βασικά μέταλλα και με τα αμινοξέα.Οι ρίζες της αιγοπροβατοτροφίας στην Κρήτη χάνονται μέσα στους μύθους της αρχαιότητας. Λέγεται, πως τα γαλακτοκομικά προϊόντα της Κρήτης έθρεψαν τον μεγάλο θεό, τον Δία, που γεννήθηκε σ' ένα σπήλαιο, έχοντας συντροφιά και τροφό του μιαν αίγα, την Αμάλθεια. Από τότε η κτηνοτροφία στην Κρήτη δεν έχει αλλάξει χαρακτήρα. Στηρίζεται σε μικρά ζώα (αίγες, πρόβατα) ενώ οι αγελάδες είναι ελάχιστες.Επίσης, στηρίζεται στην ελεύθερη βοσκή. Δεν υπάρχουν κτηνοτροφικές επιχειρήσεις που να κρατούν κλεισμένα σε συγκεκριμένο χώρο τα ζώα για μεγάλα χρονικά διαστήματα· τα ζώα της Κρήτης είναι όλο το χρόνο ελεύθερα στα βουνά ή στα χειμαδιά και τρέφονται σχεδόν κατ' αποκλειστικότητα με άγρια χόρτα, με τα απίθανα κρητικά βότανα και τους θάμνους.Η παραδοσιακή αυτή μορφή κτηνοτροφίας στηρίζεται στην εμπειρία πολλών αιώνων. Η μόνη ουσιώδης διαφορά της από το παρελθόν έγκειται στο ότι η επεξεργασία του γάλακτος δεν γίνεται πλέον δίπλα στις στάνες αλλά σε σύγχρονες τυροκομικές εγκαταστάσεις, σε εργοστάσια που διατηρούν τις παραδοσιακές μορφές της τυροκομικής τηρώντας παράλληλα όλους τους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας των τροφίμων με τρόπο σχολαστικό.Η κρητική γραβιέρα προσφέρει μια γεύση που ξαφνιάζει, όπως συμβαίνει και με τις άλλες ποικιλίες των τυριών του νησιού (κεφαλοτύρι, κεφαλογραβιέρα, ανθότυρος...)

Φρούτα

Μία από τις πιο σημαντικές διαφορές της κρητικής δίαιτας από τις δίαιτες των άλλων μεσογειακών περιοχών έγκειται στην τεράστια κατανάλωση φρούτων! Ο Κρητικός τρώει έξι φορές περισσότερα φρούτα από το μέσο κάτοικο των άλλων μεσογειακών περιοχών και έξι φορές περισσότερα από τον κάτοικο μιας βόρειας χώρας (π.χ. Ολλανδία), όπως έδειξαν μελέτες των Α. Keys (1970) και D. Kromhout (1989).Οι Ευρωπαίοι περιηγητές που έφταναν στην Κρήτη το 19ο αιώνα εγκωμίαζαν τα πορτοκάλια του νησιού.Η ελληνική μυθολογία λέει πως τα εσπεριδοειδή ήταν το δώρο που έκανε η Γαία, η γη, στο γάμο του πατέρα των Θεών, του Δία, με την Ηρα. Αυτό το θεϊκό δώρο, που κρατήθηκε, σύμφωνα πάντα με την ελληνική μυθολογία, στους κήπους των Εσπερίδων, μακριά από τους ανθρώπους, καλλιεργείται σε μια εκτεταμένη περιοχή στον κάμπο των Χανίων. Μικρότερες καλλιέργειες υπάρχουν στο κάμπο της Μεσαράς, στο Φόδελε του Ηρακλείου και στο Μυλοπόταμο. Ήταν το κυριότερο χειμωνιάτικο φρούτο, το φρούτο που δεν έλειπε από κανένα κρητικό σπίτι. Αυτή την ίδια συνταγή συνιστούν και σήμερα οι γιατροί: Το πορτοκάλι δεν πρέπει να λείπει από το τραπέζι μας, ο φυσικός χυμός δεν πρέπει να λείπει από τη ζωή μας, τα φρούτα δεν πρέπει να διαδραματίζουν ποτέ δευτερεύοντα ρόλο στη διατροφή μας: Είναι πλούσιες πηγές βιταμίνης C (ιδιαίτερα το πορτοκάλι), πλούσιες πηγές βιταμίνης Β12 (απαραίτητη για την παραγωγή του αίματος), αλλά και των βιταμινών που έχουν αντιοξειδωτική δράση, δηλαδή αντικαρκινική και προστατευτική για καρδιοπάθειες, (A, C και E).Στην Κρήτη οι καλλιέργειες φρούτων είναι παραδοσιακές. Τα δέντρα είναι απολύτως προσαρμοσμένα στο περιβάλλον του νησιού και παράγουν γευστικά προϊόντα, χωρίς χημικές επιβαρύνσεις. Οι μονάδες επεξεργασίας των προϊόντων αυτών (χυμοί, προϊόντα πορτοκαλιού και κίτρου κ.α.) είναι σύγχρονες και σέβονται την ιδιαιτερότητα της πρώτης ύλης.Το κατ' εξοχήν καλοκαιρινό φρούτο της Κρήτης, το σταφύλι, θεωρείται σήμερα ιδανικό για μια ισορροπημένη δίαιτα.Οι ουσίες που περιέχονται στο φλοιό του είναι αντιοξειδωτικές (αντικαρκινικές)· το γευστικό αυτό φρούτο προσφέρει πλήθος ιχνοστοιχείων απαραιτήτων για τη σωστή λειτουργία του οργανισμού. Το σταφύλι της Κρήτης ξεχωρίζει από τα σταφύλια άλλων περιοχών, ακόμη και των μεσογειακών, για το άρωμα και τη γεύση του. Τα τελευταία χρόνια έχουν αναπτυχθεί εκτεταμένες καλλιέργειες ειδικών παραδοσιακών ποικιλιών που δεν έχουν κουκούτσια και μπορούν να καταναλωθούν ακόμη και από μικρά παιδιά.

Ψωμί - Παξιμάδι

Οι ξένοι περιηγητές που έφταναν στην Κρήτη το 19ο αιώνα αλλά και στις πρώτες δεκαετίες του 20ού, περιέγραφαν το ψωμί των Κρητικών όχι με τα καλύτερα λόγια. Ο σοφός Άγγλος Ρόμπερτ Πάσλεϋ (1834) όμως, εντυπωσιάστηκε από το ωραίο μαύρο ψωμί των καλογήρων της Κρήτης, που το παρασκεύαζαν με σιτάρι, κριθάρι και σίκαλη. Χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια, να γίνουν μελέτες, για να αποδειχτεί πως οι Κρητικοί είχαν, και σ' αυτό το ζήτημα, δίκιο! Οι ίνες που περιέχει το κρητικό παραδοσιακό ψωμί βοηθούν στην καλύτερη λειτουργία του εντέρου, και ιδιαιτέρως του παχέος εντέρου. Το πλήρες ψωμί έχει πολύ μεγαλύτερες ποσότητες βιταμινών, ιδίως του συμπλέγματος Β, που είναι απαραίτητες για τη σωστή λειτουργία του νευρικού συστήματος. Κι ακόμη, λέγεται πως το πλήρες ψωμί είναι πιθανόν να προλαμβάνει τον καρκίνο του γαστρεντερικού σωλήνα και ιδιαιτέρως του παχέος εντέρου!Μέχρι και τις τελευταίες δεκαετίες οι Κρητικοί έτρωγαν κάθε μέρα μαύρο ψωμί. Λευκό, χωρίς πίτουρο, έτρωγαν μόνο πέντε - έξι φορές το χρόνο τα Χριστούγεννα, το Πάσχα, το Δεκαπενταύγουστο, σε κάποια τοπική γιορτή και, ίσως, σε κάποια κοινωνική εκδήλωση (γάμο).Προϊόν αναγνωρισμένο από την Ευρωπαϊκή Κοινότητα το κρητικό παξιμάδι κατακτά σήμερα τους καταναλωτές λόγω της υψηλής ποιότητας του (πολλοί φτιάχνουν παξιμάδι αλλά κανένας δεν φτιάχνει παξιμάδι σαν τους Κρητικούς), λόγω των αγνών φυσικών υλικών που χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του αλλά και λόγω της υψηλής διαιτητικής του αξίας.Στην Κρήτη υπάρχουν τα στρογγυλά παξιμάδια που σερβίρονται σήμερα και στα καλά εστιατόρια και αποτελούν μια ξεχωριστή απόλαυση. Τρίβουν φρέσκια ντομάτα και τη βάζουν πάνω μαζί με αρωματικά φυτά, βρέχουν με ελαιόλαδο και, μερικές φορές αναμιγνύουν μυζήθρα με τη ντομάτα. Πρόκειται για τον Ντάκο. Είναι μια ξεχωριστή λιχουδιά αλλά και ένας ξεχωριστός συνδυασμός αγνών φυσικών προϊόντων!

Σταφίδα - Ξηροί Καρποι

Στην Κρήτη η σταφίδα και ο μούστος αποτελούν, μαζί με το μέλι, τις πιο σημαντικές παραδοσιακές γλυκαντικές ύλες. Η καλλιέργεια του αμπελιού στο νησί χρονολογείται από τα προϊστορικά χρόνια.Η παρασκευή σταφίδας δείχνει την ευρηματικότητα του ανθρώπου να διατηρήσει σε σχεδόν αφυδατωμένη (αποξηραμένη) μορφή ένα προϊόν που η φύση το χαρίζει μόνο τους καλοκαιρινούς μήνες.Οι βιταμίνες (Α, Β1, Β2, Β3, Β6 κ.α.) και οι άλλες ουσίες που περιέχονται στη σταφίδα αποτελούν ένα ακόμη μυστικό υγείας για τους Κρητικούς· τις τρώνε είτε χωρίς επεξεργασία είτε χρησιμοποιώντας τις για να παρασκευάσουν εξαιρετικά γλυκίσματα, όπως είναι τα σταφιδωτά και τα πατούδα.Οι ξηροί καρποί είναι μια ακόμη αγαπημένη γεύση για τους Κρητικούς. Πλούσιες πηγές λινολεϊκού και λινολενικού οξέος (πολυακόρεστα λιπαρά οξέα απαραίτητα για τη λειτουργία όλων των κυττάρων του σώματος μας), αποτελούν αληθινή ασπίδα για την ομαλή λειτουργία της καρδιάς. Οι ξηροί καρποί της Κρήτης προέρχονται από δέντρα που συνήθως καρπίζουν μόνα τους, χωρίς καλλιεργητικές φροντίδες!Καρυδιές, καστανιές και αμυγδαλιές δεν καλλιεργούνται συστηματικά αλλά έτσι όπως καλλιεργούνται αιώνες τώρα στο νησί! Και τα προϊόντα που παράγουν (κανόνας για τα κρητικά είδη διατροφής) είναι απαλλαγμένα εντελώς από χημικά υπολείμματα.

Μέλι

Ένα από τα πιο σημαντικά εκθέματα του Μουσείου Ηρακλείου, του Μουσείου που διαφυλάσσει τα περισσότερα μυστικά του περίφημου μινωικού πολιτισμού, είναι ένα υπέροχο χρυσό κόσμημα "δυο μέλισσες" που πολλοί τις λένε ερωτευμένες. Αυτό αποτελεί τον πιο αξιόπιστο μάρτυρα της σχέσης που είχε ο Κρητικός με τη μέλισσα.Το μέλι, αυτή η εξαιρετική γλυκαντική ουσία, περιέχει σάκχαρα διάφορα της γλυκόζης που το καθιστούν ικανό να χρησιμοποιείται ακόμη και σε περιπτώσεις σακχαρώδους διαβήτη! Ακόμη, είναι μια τροφή πλούσια σε βιταμίνες και αντιοξειδωτικές (κατά του καρκίνου) ουσίες. Η κυριότερη βιταμίνη του μελιού (Ε) μαζί με άλλες ουσίες χρησιμεύει για να απομακρύνει από τον οργανισμό τα βλαπτικά προϊόντα που προέρχονται είτε από τον ίδιο του τον μεταβολισμό είτε από την επίδραση εξωγενών παραγόντων, όπως είναι το κάπνισμα, οι ακτινοβολίες και οι διάφορες καρκινογόνες ουσίες. Το κρητικό μέλι είναι απολύτως φυσικό προϊόν και παράγεται σε περιοχές με ενδημική βλάστηση. Όπως είναι γνωστό σήμερα, το βιοσύστημα του νησιού είναι πλούσιο σε ενδημικά φυτά και ιδιαίτερα σε αρωματικά φυτά. Αυτά προσφέρουν στις κρητικές μέλισσες την αγαπημένη τους τροφή... Όποιος επιχειρήσει μια βόλτα στους μελισσόκηπους της Κρήτης θα καταλάβει γιατί αυτό το νησί παράγει το πιο αρωματικό μέλι του κόσμου: Χιλιάδες θάμνοι μοσκομυρίζουν και μερικοί απ' αυτούς φυτρώνουν μόνο στην Κρήτη! Οι Κρήτες μελισσοπαραγωγοί δεν χρειάζεται να ταΐζουν ζάχαρη τις μέλισσές τους γιατί δεν υπάρχουν νεκρές εποχές, ούτε περίοδοι που η άγρια βλάστηση είναι καλυμμένη με χιόνι για να μη μπορούν να βρουν μόνες την τροφή τους.Από τα προϊστορικά χρόνια μέχρι σήμερα η Κρήτη παράγει συνεχώς μέλι!Και είναι σα να μην έχει αλλάξει τίποτα μέσα στις χιλιετίες. Ίσως να βελτιώθηκε λίγο η κυψέλη αλλά όλα τα άλλα έμειναν ίδια. Οι μέλισσες, τα αρωματικά φυτά, το αγνό αμάλαγο περιβάλλον του νησιού. Η επεξεργασία του κρητικού μελιού γίνεται επίσης με φυσικό τρόπο, χωρίς υψηλές θερμοκρασίες που καταστρέφουν τις βιταμίνες.

Κηπευτικά

Ένα από τα βασικά χαρακτηριστικά της κρητικής δίαιτας είναι η μεγάλη κατανάλωση λαχανικών και, γενικώς, τροφών φυτικής προελεύσεως. Οι Κρήτες τρώνε τα περισσότερα λαχανικά και χόρτα στο δυτικό κόσμο! Καταναλώνουν τριπλάσιες ποσότητες λαχανικών και κηπευτικών απ' όσα καταναλώνουν οι άλλοι Ευρωπαίοι! Είναι ένα ακόμη μυστικό καλής υγείας, αφού μ' αυτόν τον τρόπο προσλαμβάνουν άφθονες φυτικές ίνες, αρκετές ποσότητες βιταμινών και άλλες θρεπτικές ουσίες, απαραίτητες για τον άνθρωπο.Τα λαχανικά πιστεύεται ότι βοηθούν την ομαλή λειτουργία του πεπτικού συστήματος και προσφέρουν βιταμίνες απαραίτητες για το μεταβολισμό διαφόρων ιστών (όπως π.χ. η Β12 για την παραγωγή του αίματος). Πολλά από τα λαχανικά που καταναλώνονται σε ποσότητες στην Κρήτη περιέχουν τα απαραίτητα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα που συντελούν στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νόσων.Μερικά από τα κηπευτικά της Κρήτης έχουν έρθει από άλλες περιοχές της γης. Το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι εκείνο της ντομάτας, που σήμερα οι ειδικοί ιστορικοί της διατροφής πιστεύουν πως ενσωματώθηκε τόσο γρήγορα στην κουζίνα του νησιού, ώστε να έχει συμβάλει στη διαμόρφωση του χαρακτήρα της κρητικής διατροφής. Η ντομάτα της Κρήτης δεν παράγεται ούτε με ορμόνες, ούτε ωριμάζει σε τεχνητές συνθήκες και ως εκ τούτου περιέχει μεγάλες ποσότητες αντιοξειδωτικών ουσιών.Τα αγροτικά προϊόντα της Κρήτης, τα αγγούρια, τα κολοκυθάκια, τα άλλα λαχανικά παράγονται σε εύφορες πεδιάδες του νησιού, εκεί που δεν χιονίζει ποτέ και το θερμόμετρο επιτρέπει σε μια παρέα ακόμα και στην καρδιά του χειμώνα να γευματίσει στην ύπαιθρο. Οι συνθήκες καλλιέργειας αυτών των προϊόντων είναι περίπου ιδανικές, κοντά σε παραλίες του νότου από τις οποίες δεν φεύγουν ποτέ τα χελιδόνια, γιατί δεν χρειάζεται να αλλάξουν το ήπιο κλίμα της Κρήτης.Ο Κρητικός καλλιεργητής είναι ευνοημένος από τη φύση που κάνει τη δύσκολη δουλειά του πιο εύκολη αρκεί να διατηρήσει τον ακατάλυτο έρωτα με τη γη του. Δεν χρειάζεται πετρέλαιο για να κρατά ψηλά τη θερμοκρασία γιατί έχει σύμμαχο του τον διαρκώς χαμογελαστό ήλιο που αναδεικνύει το διακριτικό άρωμα και την ιδιαιτερότητα της γεύσης. Αυτό είναι ένα ακόμη μυστικό των Κρητικών. Μπορούν να τρώνε κάθε μέρα κηπευτικά γιατί απολαμβάνουν τη φυσική γεύση και το άρωμα τους.Το βλέπουμε συχνά σε ξένους επισκέπτες που έχουν συνηθίσει τα χωρίς γεύση προϊόντα που αναπτύσσονται σε ξένο (τεχνητό) περιβάλλον, χωρίς τις γεμάτες ζωή ακτίνες του ήλιου. Η γεύση των κρητικών κηπευτικών προϊόντων θυμίζει την παλιότερη εποχή, είναι αυθεντική και τόσο ελκυστική που ξαφνιάζει.Τα πρώιμα κηπευτικά της Κρήτης καλλιεργούνται σε εκτεταμένες θερμοκηπιακές εκτάσεις στην περιοχή της Ιεράπετρας, στη Μεσαρά, στα νότια του Ρεθύμνου, στις παραλιακές περιοχές του Σελίνου, της Κισάμου και σε άλλες περιοχές.

Αγνά, παραδοσιακά προϊόντα από το νομό Ηρακλείου

Κάθε γωνιά του νομού Ηρακλείου, κάθε σπίτι, κάθε συνεταιρισμός κρύβουν μέσα τους γεύσεις μοναδικές που ικανοποιούν και τους πιο απαιτητικούς. Οι κάτοικοι του νομού, άλλωστε, γνωρίζουν πόσο μεγάλη αξία έχουν για όλους τα αγνά, σπιτικά προϊόντα και τα φτιάχνουν με όλο το μεράκι και τη γνώση που περνά από γενιά σε γενιά. Σε πολλά μέρη του νομού λειτουργούν τοπικοί συνεταιρισμοί εδώ και δεκαετίες, όπως η ένωση γεωργικών συνεταιρισμών Πεζών ή ο Αγροτεχνικός και οικοτεχνικός συνεταιρισμός ‘Κρουσιώτισσα’. Όλοι οι συνεταιρισμοί διασφαλίζουν την καλή ποιότητα των προϊόντων και φροντίζουν να σας τα διοχετεύουν αγνά.Έτσι, στο νομό Ηρακλείου μπορείτε να απολαύσετε εκλεκτό λάδι κι εξαιρετικό κρασί, για να μη μιλήσουμε για τη ρακή που εδώ έχει την τιμητική της. Μπορείτε ακόμα να δοκιμάσετε καλιτσούνια, λαδοκούλουρα, αμυγδαλωτά, σαμψάδες αλλά και γλυκά του κουταλιού από τα φρούτα της περιοχής, με κορυφαίο, φυσικά, το σταφύλι! Άγρια αγκινάρα, μέλι και ελιές πρέπει οπωσδήποτε να μπουν στο μενού των επιλογών σας ενώ, φυσικά, δεν πρέπει να παραλείψετε να γευτείτε την υπέροχη κριτική κριθαροκουλούρα είτε σκέτη είτε πάνω σε ένα ζουμερό ντάκο. Γενικώς, αν ο έρωτας περνά από το στομάχι, την Κρήτη θα την αγαπήσετε παράφορα!

Οι 15 κύριοι κανόνες της Κρητικής δίαιτας είναι οι εξής:

1. Χρησιμοποιείτε μόνο τοπικά και εποχικά υλικά τα οποία έχουν υποστεί ένα ελάχιστο επεξεργασίας.

2. Το μόνο λίπος που θα τρώτε είναι το ελαιόλαδο.

3. Προσπαθήστε να τρώτε χόρτα και άλλες πρασινάδες, ωμές ή μαγειρεμένες.

4. Τρώτε όσπρια, όπως φασόλια, φακές και φάβα, όπως κάνουν οι Κρητικοί στην διάρκεια περιόδων νηστείας , για την λήψη πρωτεϊνών.

5. Για επιδόρπιο, προτιμήστε φρούτα.

6. Οι κύριες πηγές κρέατος πρέπει να είναι κοτόπουλο ελεύθερης βοσκής και κατσίκι ή αρνί όλο τον χρόνο, και χοιρινό τον χειμώνα.

7. Προσπαθήστε να τρώτε κρέατα ελεύθερης βοσκής.

8. Επίσης, τρώτε ψάρια και θαλασσινά.

9. Μην χρησιμοποιείτε πολλά μπαχαρικά.

10. Το ψωμί που τρώτε πρέπει να περιέχει τουλάχιστον δύο ειδών αλεύρι: από σιτάρι και βρώμη ή κριθάρι ή σίκαλη.

11. Μην χρησιμοποιείτε ζάχαρη: αντικαταστήστε την με μέλι.

12. Τα γαλακτομικά έχουν κεντρική θέση στην Κρητική δίαιτα. Τρώτε γιαούρτι. Μην τρώτε βιομηχανικά επεξεργασμένο τυρί.

13. Οι Κρήτες τρώνε περισσότερα σαλιγκάρια, σαν πηγή πρωτείνης, από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου.

14. Τα βότανα χρησιμοποιούνται σαν ρόφημα, όχι σαν αρωματικά για τα φαγητά.

15. Πίνετε 1 ποτήρι κόκκινο κρασί με κάθε γεύμα. Ανοίγει τις αρτηρίες και κάνει το φαγητό πιο νόστιμο.

Εύκολοι κανόνες, για μια πιο υγιεινή ζωή.

Ας τους δοκιμάσουμε!

Ο ΠΑΠΠΟΥΣ ΜΟΥ Ο ΒΑΣΙΛΗΣ

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ

Ευχές επί πάσαν ασθενείαν

ΕΥΧΗ ΕΠΙ ΠΑΣΑΝ ΑΣΘΕΝΕΙΑΝ
Δεσποτα παντοκρατωρ,ιατρε ψυχων και σωματων,ο ταπεινων και ανυψων,ο παιδευων και παλιν ιωμενος,τον αδελφον ημων(ονομα)τον ασθενουντα επισκεψαι εν τω ελεει σου.
Εκτεινων τον βραχιονα σου,τον πληρη ιασεως και θεραπειας,και ιασαι αυτον,εξανιστων απο κλινης και αρρωστιας,επιτιμησον τω πνευματι της ασθενειας,αποστησον απ'αυτου πασαν πληγην,πασαν αλγηδονα,πασαν μαστιγα,παντα πυρετον η ριγος,και ει τι εστιν εν αυτω πλημελλημα η ανομημα,αφες,αφες,συγχωρησον δια την σην φιλανθρωπιαν.
Ναι,κυριε,φεισαι του πλασματος σου,εν Χριστω Ιησου τω Κυριω ημων,μεθ'ου ευλογητος ει,συν τω Παναγιω και αγαθω και ζωοποιω σου Πνευματι,νυν και αει και εις τους αιωνας των αιωνων.Αμην

ΕΥΧΗ ΕΠΙ ΑΡΡΩΣΤΟΥ
Πατερ αγιε ιατρε των ψυχων και των σωματων ημων ο πεμψας τον μονογενη σου Υιον τω Κυριον ημων Ιησουν Χριστον πασαν νοσον ζωμενον και εκ θανατου λυτρουμενον ιασαι και τον δουλον σου(ονομα) εκ της περιεχουσης αυτον σωματικης και ψυχικης ασθενειας,και ζωοποιησον αυτον της θειας σου χαριτος.
Πρεσβειαις Υπεραγιας ημων Θεοτοκου και αειπαρθενου Μαριας,προστασιας των τιμιων επουρανιων δυναμεων ασωματων,δυναμει του τιμιου και ζωοποιου Σταυρου,του τιμιου ενδοξου προφητου Προδρομου και βαπτιστου Ιωαννου,των αγιων ενδοξων και πανευφημων Αποστολων,των αγιων ενδοξων και καλλινικων Μαρτυρων,των οσιων και θεοφορων Πατερων ημων,των αγιων και ιαματικων Αναργυρων Κοσμα και Δαμιανου,Κυρου και Ιωαννου,Παντελεημονος και Ερμολαου,Σαμψων και Διομηδους,Φωτιου και Ανικητου,των αγιων και δικαιων θεοπατερων Ιωακειμ και Αννης,και παντων σου των Αγιων,οτι συ ει η πηγη των ιαματων Χριστε ο Θεος ημων και ου την δοξαν αναπεμπομεν τω Πατρι και τω Υιω και το Αγιο Πνευματι,νυν και αει και εις τους αιωνας των αιωνων.Αμην

ΕΝ ΣΥΝΕΧΕΙΑΝ ΔΙΑΒΑΖΕΤΑΙ ΚΙ ΑΥΤΗ Η ΕΥΧΗ
Ευλογητος ο θεος ο καλος ιατρος των ψυχων και των σωματων ημων,ο τας νοσους ημων απονως βασταζων,ου τω μωλωπι αυτου παντες ιαθημεν,ο τον θανατου θανατωσας και τους εν τοις μνημασι ζωην χαρισαμενος,ο τον Λαζαρον εκ νεκρων αναστησας τετραημερον και επισκεψαμενος την πενθεραν Σιμωνος των αποστολων του κορυφαιου Πετρου και επι λογω αποστησας αυτης τον πυρετον,ο τους δυοιν χρεωφειλετας το δανειον χαρισαμενος και τω αμαρτωλω γυναικι αφεσιν δωρησαμενος αυτος πολυευσπλαγχνε Κυριε μακροθυμε και πολυελαιε επειδε εφ'ημας και επι τον(την) δουλον σου(ονομα του αρρωστου) και διωξον απ'αυτον την κεφαλαλγιαν,το ζηλος,το βαρος,τον καυσωνα και λυτρωσον αυτον απο φρικασμου,απο ριγος,απο πυρετον,απο ημερας πονηρας και ωρας,και απο οφθαλμον πονηρων ανθρωπων,και απο πασης νοσου και μαλακιας.Πραυνον τον πονον,φυγαδευσον τον πυρετον,διωξον την ασθενειαν,ινα και αυτος μνησθειη την προφητειαν Δαυιδ την λεγουσαν"Ελεησον με ο Θεος κατα το μεγα ελεος σου και κατα το πληθος των οικτιρμων σου εξαληψον απ'εμου πασαν αμαρτιαν,πασαν αρρωστιαν και βλασφημιαν.
Συ γαρ ει ο αληθινος ιατρος των ψυχων και των σωματων ημων και σοι την δοξαν αναπεμπομεν τω Πατρι και τω Υιω και τω Αγιω Πνευματι,νυν και αει και εις τους αιωνας των αιωνων. Αμην

Γιατί ανάβουμε καντήλι στο σπίτι, κερί στην εκκλησία;

Το Καντήλι
Η λέξη καντήλι προέρχεται από τη λατινική candela=κερί.
Στη χριστιανική Εκκλησία το Καντήλι τοποθετείται μπροστά στις άγιες εικόνες.
Αυτό που τοποθετείται μπροστά στον Εσταυρωμένο, μέσα στο Ιερό Βήμα, διατηρείται πάντοτε αναμμένο και γι' αυτό λέγεται «ακοίμητο» Καντήλι.
Ένα Καντήλι τοποθετείται επίσης στο εικονοστάσι του σπιτιού και ανάβεται κάθε μέρα, σύμφωνα με την ορθόδοξο παράδοση.
Μια συνήθεια που διατηρεί τον βαθύ χριστιανικό συμβολισμό της με το Φώς του Χριστού που φωτίζει κάθε άνθρωπο, που θερμαίνει την ελπίδα και που παρηγορεί και συντροφεύει στις ατέλειωτες ώρες της μοναξιάς.
Το άναμμα του καντηλιού ενέχει τον συμβολισμό ότι προσφέρεται ως θυσία σεβασμού και τιμής προς τον Θεό και τους Αγίους του.
Συμβολίζει επίσης, το φώς του Χριστού που φωτίζει κάθε άνθρωπο, καθώς επίσης συμβολίζει και το γνωστό παράγγελμα του Κυρίου μας ότι πρέπει να είμαστε, οι χριστιανοί, τα φώτα του κόσμου.
Το έλαιον, το λάδι δηλ. που καίει στα καντήλια μας, “τον του Θεού υπεμφαίνει έλαιον” γράφει ο Άγ. Συμεών Θεσσαλονίκης, το έλεος του Θεού που φανερώθηκε όταν η περιστερά του Νώε επέστρεψε στην Κιβωτό για να σημάνει την παύση του κατακλυσμού, έχοντας στο ράμφος της κλάδο ελαίας, ή όταν ο Ιησούς, καθώς επροσηύχετο εκτενώς, επότιζε με τους θρόμβους του ιδρώτος του την ελιά, κάτω από τα κλαδιά της οποίας γονάτισε την μαρτυρική εκείνη νύχτα, στο Όρος των Ελαιών.
Βέβαια, όλοι ξέρουμε πως απείρως ανώτερος του υλικού φωτισμού είναι ο εσωτερικός, αγιοπνευματικός φωτισμός.
Έγραφε λοιπόν ο Θεοφόρος Πατήρ Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός : “Φωτίσωμεν…γλώσσαν” και συμπληρώνει ο σχολιαστής του : Επετεύχθη τούτο ;Το λάδι συμβολίζει το άπειρο έλεος του Θεού, αλλά και τα κανδήλια συμβολίζουν την Εκκλησία που είναι μεταδοτική Θείου ελέους και φωτιστική.
Συμβολίζουν βέβαια τους ίδιους τους αγίους που το Φώς τους έλαμψε, κατά το λόγο του Κυρίου, «έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως ίδωσι τα καλά έργα και δοξάσωσι τον Πατέρα τον εν τοίς ουρανοίς».
Υπάρχουν πολλοί λόγοι για τους οποίους πρέπει οι Ορθόδοξοι να ανάβουμε το καντήλι όπως για παράδειγμα
1. για να μάς θυμίζει την ανάγκη για προσευχή,
2. για να φωτίζει το χώρο και να διώκει το σκότος όπου επικρατούν οι δυνάμεις του κακού,
3. για να μάς θυμίζει ότι ο Χριστός είναι το μόνο αληθινό Φώς και η πίστη σε Αυτόν είναι Φώς,
4. για να μάς θυμίζει ότι η ζωή μας πρέπει να είναι φωτεινή,
5. για να μάς θυμίζει ότι όπως το καντήλι απαιτεί το δικό μας χέρι για να ανάψει έτσι και η ψυχή απαιτεί το χέρι του Θεού, τη Χάρη Του δηλαδή,
6. για να μάς θυμίζει ότι πρέπει το θέλημά μας να καεί και να θυσιαστεί
7. για την αγάπη προς το Θεό κ.ά.
Εννοείται, βέβαια, ότι το λάδι των καντηλιών πρέπει να είναι ελαιόλαδο και μάλιστα όσο το δυνατόν καλύτερης ποιότητος. Άλλωστε ο Κύριος προσευχήθηκε στον κήπο των Ελαιών και ο ναός με τα κανδήλια μετατρέπεται σε νέο κήπο και ελέους (λαδιού) και Ελέους Θεϊκού Το λάδι τους μας θυμίζει την ευσπλαχνία του Θεού και το φως τους στη ζωή μας, που πρέπει να είναι φωτεινή και άγια.
Η φωτοχυσία του ναού συμβολίζει το θείο φως της παρουσίας του Θεού που φωτίζει τις καρδιές όχι μόνο των νεοφώτιστων αλλά και όλων των χριστιανών.
Ο Κύριος φανέρωσε αυτή τη μεγάλη αλήθεια για τον εαυτό Του με τα ακόλουθα λόγια: "Εγώ ειμι το φως του κόσμου" (Ιωάν.8/η: 12). Είναι φως όχι μόνο λόγω της φωτεινής διδασκαλίας Του, αλλά κυρίως λόγω της φωτεινής παρουσίας Του. Αυτό επιβεβαιώνεται κυρίως από τη θαυμαστή Μεταμόρφωσή Του, όπου "έλαμψε το πρόσωπον αυτού ως ο ήλιος, τα δε ιμάτια αυτού εγένετο λευκά ως το φως" (Ματθ.17/ιζ: 2).Στο Σύμβολο της Πίστεως ο Υιός του Θεού παρουσιάζεται ως "φως εκ φωτός". Στην ακολουθία του Εσπερινού επίσης ο υμνογράφος παρουσιάζει τον Κύριο ως "φως ιλαρόν". Και οι χριστιανοί με τα μυστήρια της Εκκλησίας και τον πνευματικό τους αγώνα μπορούν να δεχθούν το φως της χάριτος του Αγίου Πνεύματος και να το ακτινοβολούν με τη ζωή τους.Στην "επί του όρους" ομιλία ο Κύριος συμβουλεύοντας τους μαθητές Του είπε: "Υμείς εστε το φως του κόσμου.... ούτω λαμψάτω το φως υμών έμπροσθεν των ανθρώπων, όπως ίδωσιν υμών τα καλά έργα και δοξάσωσι τον πατέρα υμών τον εν τοις ουρανοίς" (Ματθ 5/ε: 14-16). (Δηλαδή: Εσείς είστε το φως του κόσμου... έτσι να λάμψει το φως σας μπροστά στους ανθρώπους για να δουν τα καλά σας έργα και να δοξάσουν τον πατέρα σας τον επουράνιο).
Εδώ φαίνεται καθαρά ότι το φως των μαθητών του Χριστού είναι τα καλά έργα της αγιοπνευματικής ζωής τους. Οι άγιοι στην άλλη ζωή θα ομοιάσουν με τον Κύριο, θα γίνουν "θεοί κατά χάριν". Αυτό το εκφράζει ο Κύριος καθαρά με τα προφητικά λόγια Του: "Τότε οι δίκαιοι εκλάμψουσιν ως ο ήλιος εν τη βασιλεία του πατρός αυτων" (Ματθ. 13/ιγ: 43).

Το Κερί
Και το κερί επίσης συμβολίζει το Φως του Χριστού , τη φλόγα της πίστεως.
Πίσω από το άναμμα του κεριού κρύβεται βαθύτατος συμβολισμός.
Ο Συμεών Θεσσαλονίκης μας λέγει ότι το κερί που ανάβουμε έχει έξι συμβολισμούς:
1. Συμβολίζει την καθαρότητα της ψυχής μας, γιατί είναι κατασκευασμένο από καθαρό κερί μέλισσας.
2. Επίσης την πλαστικότητα της ψυχής μας, μια και εὔκολα πάνω του μπορούμε να χαράξουμε ο,τιδήποτε.
3. Ακόμη την Θεία Χάρη, επειδή το κερί προέρχεται από τα άνθη που ευωδιάζουν.
4. Επιπλέον συμβολίζει την θέωση, στην οποία πρέπει να φθάσουμε, επειδή το κερί ανακατεύεται με τη φωτιά και της δίνει τροφή.
5. Και το φώς του Χριστού επίσης δείχνει, καθώς καίει και φωτίζει στο σκοτάδι.
6. Και τέλος συμβολίζει την αγάπη και την ειρήνη που πρέπει να χαρακτηρίζουν κάθε χριστιανό, επειδή το κερί καίγεται όταν φωτίζει, αλλά και παρηγορεί τον άνθρωπο με το φώς του μέσα στο σκοτάδι.
Ανάβοντας κερί πρέπει να θυμόμαστε ότι πρέπει να ζούμε μέσα στο φώς που πήραμε με την βάπτισή μας. Γι αυτό τη βάπτιση την ονομάζουμε και Φώτισμα. Γι αυτό και στη διάρκεια της βαπτίσεως κρατάμε αναμμένες λαμπάδες.
Το φώς αυτό είναι το πύρ της Πεντηκοστής, το φώς του Αγίου Πνεύματος. Και το φώς αυτό ανανεώνεται μέσα μας στην ψυχή μας, κάθε φορά που συμμετέχουμε στη Θεία Λειτουργία και κάθε φορά που κοινωνούμε και προσευχόμαστε. Γι αυτό στο τέλος κάθε Θείας Λειτουργίας ψάλλουμε: «Είδομεν το φώς το αληθινόν, ελάβομεν Πνεύμα επουράνιον, εύρομεν πίστιν αληθή αδιαίρετον Τριάδα προσκυνούντες».Το φως του Ναού όμως, πρέπει να πούμε, σώζει καλύτερα τους συμβολισμούς του και βοηθεί και την ψυχή να κατανυχθεί όταν είναι φυσικό, όπως στα περισσότερα από τα μοναστήρια μας, δηλαδή αποτελούμενο από κεριά και κανδήλια που καίνε και όχι τεχνητό που προέρχεται δηλ. από ηλεκτρικό ρεύμα.
Τα κ ε ρ ι ά όπως και το λ ά δ ι είναι μία προσφορά προς τον Θεό από αυτά τα υλικά αγαθά που ο ίδιος μάς δίνει ( τα Σά εκ των Σών) και συμβολίζουν τα μέν κεριά το εύπλαστο και μαλακό της ψυχής αλλά και την ενωτική δύναμη του αγίου Πνεύματος διότι τα κεριά κατασκευάζονται, έτσι τουλάχιστον θα έπρεπε, από το αγνό κερί που φτιάχνει η μέλισσα, η οποία για να παρασκευάσει το κερί μαζεύει τη γύρη από διάφορα λουλούδια.
Για το λόγο αυτό το κερί μάς θυμίζει και την εργατικότητα της μέλισσας αλλά και το γεγονός ότι μαζεύει ό,τι καλό και απορρίπτει ό,τι ρυπαρό. Θυμίζει επίσης το κερί τον τρόπο με τον οποίο το Πύρ, η Θεότητα δηλαδή, ενώνεται με την εύπλαστη ψυχή και τη μαλακώνει αλλά και τη φωτίζει και την ίδια και όλους όσοι έρχονται σε κοινωνία μαζί της.Το κερί, καθώς καίγεται, φωτίζει το περιβάλλον του. Έτσι και ο συνειδητός χριστιανός, όταν θυσιάζεται για την αγάπη του Θεού, φωτίζει τους συνανθρώπους του και τους δείχνει τον δρόμο της σωτηρίας.Όταν ο πιστός εισέρχεται στον ναό, πρέπει να ανάβει στο μανουάλι ένα κερί για τους ζώντες κι ένα κερί για τους τεθνεώτες συγγενείς και γνωστούς του. Εάν όμως κάποιοι από τους ζώντες έχουν ιδιαίτερα προβλήματα, τότε καλό είναι να ανάβουμε κερί για τον καθένα ξεχωριστά. Το άναμμα του κεριού πρέπει πάντοτε να συνοδεύεται με λόγια προσευχής.
Για τους ζώντες θα ζητάμε το έλεος και την προστασία του Θεού, ενώ για τους τεθνεώτες τη θεία ευσπλαχνία και αιώνια σωτηρία τους.
Το αγνό κερί που παράγεται από παρθένες μέλισσες συμβολίζει την ανθρώπινη φύση του Χριστού η οποία προήλθε από την πάναγνη και παρθένο Μαριάμ.
Το τρικέρι του επισκόπου συμβολίζει την Αγία Τριάδα, ενώ το δικέρι τις δύο φύσεις του Χριστού.
Τα κεριά ή οι λαμπάδες που ανάβουμε στη Βάπτιση συμβολίζουν το πνευματικό φως που λαμβάνει ο νεοφώτιστος.
Τα κεριά της κηδείας, του τάφου και των μνημοσύνων συμβολίζουν το φως του Χριστού, στο οποίο ευχόμεθα να εισέλθει ο αποθανών.
Ο Πολυέλαιος συμβολίζει την θριαμβεύουσα Εκκλησία των Ουρανών. Τα κεριά ή τα κανδήλια του συμβολίζουν τους αγίους.
Στις μεγάλες γιορτές στις Ιερές Μονές σείουν τον Πολυέλαιο, για να φανερώσουν ότι και οι άγιοι στα επουράνια συνεορτάζουν και συγχορεύουν με την επίγεια Εκκλησία του Χριστού.

Το Θυμίαμα
Θυμίαμα καλείται από τα αρχαία χρόνια το αρωματικό ρετσίνι ή το κόμμι που βγαίνει από τις τομές στον κορμό του δέντρου λίβανος εξ ου και λιβάνι. Στο σπίτι καλό είναι να προσφέρεται θυμίαμα τακτικά και να συνοδεύεται πάντοτε με κάποια προσευχή.
Οι πνευματικοί συμβολισμοί του θυμιάματος είναι:
1. Το θυμίαμα εν πρώτοις συμβολίζει την προσευχή, που ανεβαίνει προς τον θρόνον του Θεού. " Κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν Σου. . . " Είναι η ορμή της ψυχής προς τα άνω. Και ταυτόχρονα συμβολίζει και την ζέουσαν επιθυμία μας να γίνει η προσευχή μας δεκτή " εις όσμήν ευωδίας πνευματικής ". Γράφει ο ιερός Χρυσόστομος " Ώσπερ το θυμίαμα και καθ' εαυτό καλόν και ευώδες, τότε δέ μάλιστα επιδείκνυται την ευωδίαν, όταν ομιλήση τώ πυρί. Ούτω δέ και η ευχή καλή μέν καθ' εαυτήν, καλλίων δέ και ευωδεστέρα γίνεται όταν μετά και ζεούσης ψυχής αναφέρηται, όταν θυμιατήριον η ψυχή γένηται και πύρ ανάπτη σφοδρόν ". Γι ' αυτό και πρέπει, όταν προσεύχεται κανείς, καλόν είναι να καίει θυμίαμα στο σπίτι.
2. Συμβολίζει ακόμη τις γλώσσες πυρός της Αγ. Πεντηκοστής, όταν ο Κύριος εξαπέστειλε στους Μαθητές Του το Πανάγιό Του Πνεύμα " έν είδει πυρίνων γλωσσών ". Στην ευχή που λέγει ο ιερεύς, όταν ευλογεί το θυμίαμα στην Πρόθεση, αναφέρει " Θυμίαμά Σοι προσφέρομεν Χριστέ ο Θεός εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, ο προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν Σου θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν του Παναγίου Σου Πνεύματος ". Με το θυμίαμα δηλ. ζητούμε από τον Κύριο να μάς στείλει την αγιοπνευματικήν Του χάρι. Γι' αυτό και οι πιστοί, όταν τους θυμιάζει ο Ιερεύς, κλίνουν ελαφρώς την κεφαλή σε δείγμα αποδοχής της χάριτος αυτής. Ο Άγ. Συμεών Θεσσαλονίκης ερμηνεύει ως εξής την σημασίαν του θυμιάματος : " Δηλοί την απ' ουρανού χάριν και δωρεάν εκχυθείσαν τώ κόσμω διά Ιησού Χριστού και ευωδίαν του Πνεύματος και πάλιν εις τον ουρανόν δι' αυτού αναχθείσαν".
3. Το ευώδες θυμίαμα συμβολίζει εξ άλλου και τον αίνον, που απευθύνεται προς τον Θεό. Η καύση του θυμιάματος σημαίνει τη λατρεία και τον εξιλασμό. Το δέ ευχάριστο συναίσθημα, που δημιουργείται από το άρωμα του θυμιάματος σε όλο το χώρο του Ι. Ναού, σημαίνει την πλήρωση της καρδιάς μας από τη θεία ευαρέστηση, που είναι ο καρπός της αγάπης μας προς το Θεό. Στην περίπτωση αυτή κάθε πιστός μετατρέπεται σε " ευωδίαν Χριστού ".
4. Το δέ θυμιατήριον, όπου καίγονται τα κάρβουνα και τοποθετείται το θυμίαμα, συμβολίζει την κοιλίαν της Θεοτόκου, η οποία δέχθηκε στα σπλάχνα της σωματικώς την Θεότητα, που είναι " πύρ καταναλίσκον ", χωρίς να υποστή φθοράν ή αλλοίωση. Κατά τον άγιο Γερμανό, Πατριάρχη Κων/λεως " Ο θυμιατήρ υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, το πύρ την θεότητα και ο ευώδης καπνός μηνύει την ευωδία του Αγίου Πνεύματος προπορευομένην ". Και αλλού " Η γαστήρ του θυμιατηρίου νοηθείη αν ημίν η ηγιασμένη μήτρα της Θεοτόκου φέρουσα τον θείον άνθρακα Χριστόν εν ώ κατοικεί πάν το πλήρωμα της θεότητος σωματικώς. Διό και την οσμήν της ευωδίας αναδίδωσιν ευωδιάζον τα σύμπαντα ". Με απλά λόγια και ο άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός περιγράφει αυτόν τον συμβολισμόν, λέγοντας " Το θυμιατό σημαίνει την Δέσποινα, την Θεοτόκο. Όπως τα κάρβουνα είναι μέσα στο θυμιατό και δεν καίεται, έτσι και η Δέσποινα η Θεοτόκος εδέχθηκε τον Χριστόν και δεν εκάηκε, αλλά μάλιστα εφωτίσθηκε.
Με το θυμίαμα που προσφέρουμε την ώρα της προσευχής υποβοηθείται η ανάταση της ψυχής προς τα υψηλά «άνω σχώμεν τάς καρδίας». Όπως το θυμίαμα θερμαινόμενο στον άνθρακα ανέρχεται προς τα άνω ευωδιάζοντας το περιβάλλον, έτσι και η ψυχή του πιστού με θερμή πίστη πρέπει να πτερουγίζει προς τα άνω μυροβλύζουσα, απαγγιστρωμένη από τις υλικές μέριμνες.
Η βάση του θυμιατηρίου υποδεικνύει την ανθρωπότητα του Χριστού, η φωτιά την θεότητά Του και ο ευώδης καπνός μάς «πληροφορεί» την προπορευόμενη ευωδία του Αγίου Πνεύματος.
Ο Μωυσής υπακούοντας στον Θεό κατασκεύασε και τοποθέτησε στη Σκηνή του Μαρτυρίου Θυσιαστήριο του Θυμιάματος (Έξοδ. 30: 1-10). Ο τρόπος παρασκευής του Θυμιάματος διδάχθηκε από τον ίδιο τον Κύριο (Έξοδ. 30: 34-36).
Η προσφορά Θυμιάματος στην Παλαιά Διαθήκη αποτελούσε εντολή του Θεού.
Έπρεπε να προσφερθεί Θυμίαμα στην αρχή της ημέρας το πρωί και το βράδυ με το άναμμα των Λύχνων (Έξοδ. 30: 7-8).Αυτή η καλή συνήθεια μεταφέρθηκε και στη χριστιανική λατρεία. Ιδιαίτερα προσφέρεται Θυμίαμα στον Εσπερινό με το ιλαρό φως της δύσεως του Ηλίου και στο ψάλσιμο του δεύτερου στίχου του 140 Ψαλμού, όπου ψάλλεται το "κατευθυνθήτω η προσευχή μου ως θυμίαμα ενώπιόν σου".
Παρακαλούμε τον Κύριο να ανεβεί η προσευχή μας προς τον θρόνο Του, όπως ανεβαίνει το ευωδιαστό Θυμίαμα προς τον ουρανό.Το λατρευτικό αυτό μέσο δημιουργεί κατανυκτικό κλίμα προσευχής και ελκύει την αγιαστική χάρη του Θεού. Η ευλογία του Θυμιάματος κατά την τελετή της Προσκομιδής δείχνει καθαρά τη μεγάλη ωφέλεια, που προξενείται στους εκκλησιαζόμενους από την προσφορά του Θυμιάματος. Λέει χαρακτηριστικά εκεί ο ευλογών λειτουργός: "Θυμίαμά σοι προσφέρομεν, Χριστέ ο Θεός ημών, εις οσμήν ευωδίας πνευματικής· ό προσδεξάμενος εις το υπερουράνιόν σου θυσιαστήριον, αντικατάπεμψον ημίν την χάριν του παναγίου σου Πνεύματος". (Δηλαδή: Θυμίαμα σ' Εσένα προσφέρουμε, Χριστέ Ύψιστε Θεέ, ως οσμή ευωδίας πνευματικής· αυτό, αφού δέχθηκες στο υπερουράνιό Σου Θυσιαστήριο, στείλε πίσω σε μας τη χάρη του παναγίου Σου Πνεύματος). Έκπληξη προκαλεί το ότι τα ίδια λόγια περίπου χρησιμοποιεί ο λειτουργός και για την προσφορά των Τιμίων Δώρων στη Θεία Λειτουργία: " Όπως ο φιλάνθρωπος Θεός ημών, ο προσδεξάμενος αυτά εις το άγιον και υπερουράνιον και νοερόν αυτού θυσιαστήριον εις οσμήν ευωδίας πνευματικής, αντικαταπέμψη ημίν την θείαν χάριν και την δωρεάν του Αγίου Πνεύματος, δεηθώμεν". (Δηλαδή: Με σκοπό ο φιλάνθρωπος Θεός μας, που δέχθηκε αυτά στο άγιο και υπερουράνιο και πνευματικό Του Θυσιαστήριο ως οσμή ευωδίας πνευματικής, να στείλει πίσω σε μας τη θεία χάρη και τη δωρεά του Αγίου Πνεύματος, ας παρακαλέσουμε).Όταν ο λειτουργός θυμιάζει τους πιστούς, αυτοί πρέπει να προσκυνούν ευλαβικά προσδοκώντας την ευλογία και τη χάρη του Θεού. Όταν ο λειτουργός θυμιάζει τις εικόνες των αγίων, επιζητεί τις μεσιτικές προσευχές τους προς τον Κύριο για βοήθεια των μελών της στρατευομένης Εκκλησίας. Δυστυχώς Πολλοί χριστιανοί, όταν τους θυμιά ο Ιερεύς, παραμένουν ακίνητοι (σάν κολώνες). Και τούτο, ασφαλώς, λόγω άγνοιας! Η μικρή υπόκλιση είναι δείγμα ότι συμμετέχουμε στα τελούμενα και μία ανταπόκριση στοιχειώδους ευγένειας προς τον λειτουργό που προσεύχεται για μάς!

Ευχή στόν ασθενούντα.

ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ

Σύντομη Ερμηνεία Του Συμβόλου Της Πίστεως

Το Σύμβολο της Πίστεως είναι μια σύντομη ομολογία της πίστης μας που αποτελείται από 12 άρθρα. Τα πρώτα 7 διατυπώθηκαν στην Πρώτη Οικουμενική Σύνοδο και τα υπόλοιπα 5 στην Δεύτερη.Όταν εκφωνούμε το Πιστεύω ομολογούμε τα εξής :
1. Σαν ορθόδοξος χριστιανός πιστεύω σε ένα Θεό, ο οποίος σαν Πατέρας εξουσιάζει, συντηρεί και κυβερνά τα πάντα, γιατί Αυτός δημιούργησε ελεύθερα τον ουρανό και τη γη, δηλαδή τόσο τον ορατό και υλικό κόσμο όσο και τον αόρατο και πνευματικό.
2. Πιστεύω και σε Ένα Κύριο, το Θεάνθρωπο Ιησού Χριστό ο οποίος είναι μονογενής Υιός του Θεού Πατέρα και ο οποίος γεννήθηκε απ' Αυτόν προαιώνια. Είναι φως όπως και ο Πατέρας Του, Θεός αληθινός, γιατί γεννήθηκε από τον αληθινό Θεό. Δεν είναι δηλαδή δημιούργημα ή κτίσμα Του όπως πίστευαν κάποιοι αιρετικοί, αλλά είναι της ίδιας θείας ουσίας με τον Πατέρα και δι' Αυτού (του Υιού) δημιουργήθηκαν τα πάντα.
3. Αυτός από άπειρη αγάπη και για χάρη της σωτηρίας όλων των ανθρώπων, όταν πέρασε ο απαραίτητος χρόνος για την προετοιμασία των ανθρώπων και έφτασε ο κατάλληλος καιρός για τη σωτηρία τους, κατέβηκε από την ουράνια δόξα Του και έλαβε σάρκα όμοια με τη δική μας από την Παρθένο Μαρία και το Άγιο Πνεύμα. Δηλαδή έγινε άνθρωπος, σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, όμοιος κατά πάντα με εμάς εκτός της αμαρτία.
4. Για χάρη μας σταυρώθηκε, έπαθε και τάφηκε σαν άνθρωπος, όταν ρωμαίος επίτροπος της Ιουδαίας ήταν Ο Πόντιος Πιλάτος (26-36 μ. Χ.). Κατέβηκε στον Άδη αφ' ενός για να καταλύσει το κράτος του θανάτου, του Άδη και του διαβόλου και αφ' ετέρου για να κηρύξει στις ψυχές των μέχρι τότε αποθανόντων το Ευαγγέλιο της σωτηρίας και για να απολυτρώσει όλους όσους θα δέχονταν το σωτήριο κήρυγμά Του.
5. Σύμφωνα με τις Άγιες Γραφές αναστήθηκε εκ νεκρών την τρίτη ημέρα από την ταφή Του. Με τον τρόπο αυτό απέδειξε πλήρως την Θεότητά Του και ολοκλήρωσε τη σωτηρία μας, αφού κατέλυσε το κράτος της αμαρτίας και του θανάτου για εκείνους που αληθινά πιστεύουν σ' Αυτόν.
6. Μετά την ανάστασή Του ανέβηκε ξανά με τη δύναμή Του στον ουρανό με την ψυχή και το ένδοξο σώμα Του και κάθισε στα δεξιά του Θεού Πατέρα. Από τη θέση αυτή καλεί και προσελκύει με το Άγιο Πνεύμα Του και την Εκκλησία Του όλους τους ανθρώπους στη σωτηρία.
7. Θα έρθει για δεύτερη φορά στον κόσμο με δόξα, σε χρόνο που μόνο ο Θεός γνωρίζει, για να κρίνει ζώντες και νεκρούς. Με αυτό τον τρόπο θα ολοκληρώσει τη Βασιλεία του Θεού που άρχισε κατά την πρώτη ταπεινή παρουσία Του, και η οποία Βασιλεία θα είναι χωρίς τέλος.
8. Πιστεύω και στο Άγιο Πνεύμα, το τρίτο πρόσωπο της Αγίας Τριάδος, το οποίο έχει κυριότητα και εξουσία, ζωοποιεί ολόκληρη την κτίση και εκπορεύεται από μόνο τον Πατέρα. Επειδή δε είναι ομοούσιο με τον Πατέρα και τον Υιό, συμπροσκυνείται και συνδοξάζεται με αυτούς ισότιμα. Οι προφήτες της Παλαιάς Διαθήκης καθοδηγούμενοι από το Άγιο Πνεύμα προφήτευσαν τον ερχομό του Σωτήρα Χριστού και προετοίμασαν το δρόμο της σωτηρίας.
9. Πιστεύω και στην Εκκλησία, η οποία είναι Μία, γιατί Μία είναι η κεφαλή της, ο Χριστός, ένα το Άγιο Πνεύμα που την ζωοποιεί και μία η πίστη των μελών της. Αγία, γιατί άγιος είναι ο ιδρυτής της. Καθολική γιατί περιέχει όλη την αλήθεια μέσα στην Ορθοδοξία της, γιατί επεκτείνεται σ' όλο τον κόσμο και επιθυμεί να συμπεριλάβει στους κόλπους της όλα τα έθνη και τους λαούς. Αποστολική γιατί κρατάει ακέραιη και ανόθευτη τη διδασκαλία των Αποστόλων, καθοδηγούμενη από το Άγιο Πνεύμα και ποιμαίνεται από επισκόπους, οι οποίοι με την έγκυρη χειροτονία τους είναι διάδοχοι των Αποστόλων.
10. Ομολογώ ότι για να γίνω μέλος της Εκκλησίας του Χριστού πρέπει να βαπτισθώ στο όνομα της Αγίας Τριάδος. Με το ένα και μοναδικό βάπτισμα παρέχεται στον βαπτιζόμενο η συγχώρηση από το προπατορικό αμάρτημα και από τις προσωπικές του αμαρτίες.
11. Πιστεύω και αναμένω την κοινή ανάσταση όλων των νεκρών. Τότε κάθε σώμα που θα αναστηθεί θα ενωθεί με την αθάνατη ψυχή του. Η ανάσταση όλων θα γίνει με τη Δευτέρα Παρουσία του Κυρίου.
12. Μετά την Ανάσταση και την τελική κρίση του κόσμου από τον Χριστό, αναμένω ότι θα αξιωθώ από το Θεό να απολαύσω τη μέλλουσα αιώνια ζωή μαζί με τους αγίους αγγέλους και τους δικαίους. Αμήν.

Το Σύμβολο της Πίστεως

Πιστεύω εις ένα Θεόν, Πατέρα, παντοκράτορα, ποιητήν ουρανού και γης, ορατών τε πάντων και αοράτων.Και εις ένα Κύριον Ιησούν Χριστόν, τον Υιόν του Θεού τον μονογενή, τον εκ του Πατρός γεννηθέντα προ πάντων των αιώνων φως εκ φωτός, Θεόν αληθινόν εκ Θεού αληθινού, γεννηθέντα, ου ποιηθέντα, ομοούσιον τω Πατρί, δι ου τα πάντα εγένετο.Τον δι ημάς τους ανθρώπους και δια την ημετέραν σωτηρίαν κατελθόντα εκ των ουρανών και σαρκωθέντα εκ Πνεύματος αγίου και Μαρίας της Παρθένου και ενανθρωπήσαντα.Σταυρωθέντα τε υπέρ ημών επί Ποντίου Πιλάτου και παθόντα και ταφέντα.Και αναστάντα τη τρίτη ημέρα, κατά τας Γραφάς.Και ανελθόντα εις τους ουρανούς και καθεζόμενον εκ δεξιών του Πατρός.Και πάλιν ερχόμενον μετά δόξης κρίναι ζώντας και νεκρούς, ου της βασιλείας ουκ έσται τέλος.Και εις το Πνεύμα το Αγιον, το κύριον, το ζωοποιόν, το εκ του Πατρός εκπορευόμενον, το συν Πατρί και Υιώ συμπροσκυνούμενον και συνδοξαζόμενον, το λαλήσαν δια των προφητών.Εις μίαν, Αγίαν, καθολικήν και αποστολικήν Εκκλησίαν.Ομολογώ εν βάπτισμα εις άφεσιν αμαρτιών.Προσδοκώ ανάστασιν νεκρών.Και ζωήν του μέλλοντος αιώνος. Αμήν.